Het Fonds Jean Capart wordt overgedragen aan de Egyptologisch Genootschap Koningin Elisabeth (EGKE) en stelt haar een instrument ter beschikking, haar website, om al diegenen die bijdragen tot de ontwikkeling van de Belgische egyptologie in de kijker te plaatsen.
De doelstellingen van het Fonds Jean Capart zijn bereikt en vandaag wordt het Fonds opgeheven en samengevoegd met EGKE om haar te steunen in haar ambitieuze programma om de beschaving van het oude Egypte te populariseren voor een breed publiek.
De Stichting, die op december 2024 haar 100e verjaardag vierde met een plechtige ceremonie in het Palais des Académies, blijft onderzoek steunen, in het bijzonder door de publicatie van la Chronique d’Egypte, die internationaal erkend wordt om haar wetenschappelijke kwaliteit. Jammer genoeg zijn de resultaten van het onderzoek dat door Belgische egyptologen wordt uitgevoerd weinig bekend bij het grote publiek.
Het programma van EGKE omvat een reeks lezingen, cursussen, opleidingen, thematische rondleidingen, publicaties en andere culturele en feestelijke activiteiten.
Hiervoor zijn extra middelen nodig voor AERE, die helaas niet meer beschikbaar zijn bij de overheid.
Een rijk geïllustreerde boek voor het grote publiek, geschreven door Jean-Michel Bruffaerts, is zojuist verschenen. Jean Capart. De kroniekschrijver van Egypte is een biografie van Jean Capart (1877-1947), de grondlegger van de Belgische egyptologie. Geschreven door de historicus Jean-Michel Bruffaerts, wordt het gelijktijdig gepubliceerd in het Frans door Éditions Racine en in het Nederlands door Lannoo ter gelegenheid van de “verjaardagen van de Egyptologie” van 2022-2023. Het geeft een overzicht van de carrière van een innemende man die, dankzij honderden wetenschappelijke en populaire publicaties en de vele geïllustreerde lezingen die hij overal ter wereld gaf, het beeld van de “geleerde” belichaamde in de ogen van zowel het grote publiek als zijn vakgenoten.
Op basis van archieven die meestal onbekend zijn bij het publiek, en iconografische documenten, vaak origineel, die hij verzamelde tijdens zijn jarenlange onderzoek, nodigt de auteur de lezer uit om Jean Capart te volgen op een fascinerende reis door de geschiedenis van de Egyptologie in de eerste helft van de 20e eeuw. Met Capart maakt de lezer kennis met enkele van de belangrijkste figuren uit de wereldegyptologie: Gaston Maspero, William Flinders Petrie, Howard Carter en vele anderen. Hij zal ook getuige zijn van de beroemdste archeologische ontdekking van allemaal: het graf van farao Toetanchamon. Samen met koningin Elisabeth van België was Jean Capart een van de eerste en enige egyptologen die de tombe betraden voordat deze van zijn schatten was ontdaan. Dit was het begin van een fabelachtig avontuur: dat van de Egyptologische Stichting Koningin Elisabeth en de Kroniek van Egypte, haar internationaal vermaarde tijdschrift. Onder leiding van Capart van 1923 tot 1947 slaagde deze stichting erin om van Brussel de hoofdstad van de egyptologie te maken tijdens het interbellum. Het stelde de Belgen ook in staat archeologische opgravingen te doen in Elkab, opgravingen die tot op heden doorgaan.
De auteur vertelt ons niet alleen het verhaal van een buitengewoon egyptoloog, maar roept ook de dromen en verwezenlijkingen op van een man van musea die, in een carrière die een halve eeuw omspant, nooit heeft opgehouden zijn passies en kennis te delen met een zo breed mogelijk publiek, inclusief kinderen. Het verklaart waarom en hoe Jean Capart de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel (“Le Cinquantenaire”), waarvan hij in 1922 een educatieve afdeling oprichtte en waarvan hij van 1925 tot 1942 hoofdconservator was, aanzienlijk heeft ontwikkeld en verrijkt. Het herinnert ook aan Caparts internationale reputatie als Advisory Curator van de Egyptische afdeling van het Brooklyn Museum in New York.
Sinds zijn oprichting in 2016 steunt het Fonds Jean Capart het project van Jean-Michel Bruffaerts om de figuur van de grondlegger van de Belgische egyptologie opnieuw te laten schitteren. Hij dankt u hartelijk voor de belangstelling en aanmoediging die u hem reeds heeft getoond: zonder u zou de publicatie van dit boek niet mogelijk zijn geweest. Hij hoopt dat u een enthousiast welkom geeft aan wat het hoogtepunt van zijn activiteit zal blijven: Jean Capart. De kroniekschrijver van Egypte.
Het boek
“Als egyptoloog op zoek naar de koningen die eeuwenlang onder het woestijnzand begraven lagen, heeft Jean Capart door zijn ontdekkingen en het vernuft van zijn bevindingen de meest waardevolle bijdrage geleverd aan een gecompliceerde en boeiende geschiedwetenschap. Dankzij hem bestaat er een Belgische egyptologie. Hij was een specialist in museografie en heeft heel zijn leven, met passie en geduld, ondanks de obstakels die hij tegenkwam in het administratieve struikgewas, gewerkt aan de verwezenlijking van een groots werk: de Musea voor Kunst en Geschiedenis van het Jubelpark in Brussel. Hij heeft dit werk tijdens zijn leven voltooid.”
(Richard Dupierreux, letterkundige, 1950.)
De auteur
“Jean-Michel Bruffaerts, historicus opgeleid aan de UCLouvain, was een van de eersten die zich interesseerden voor de geschiedenis van de Belgische egyptologie en haar grondlegger Jean Capart. Hij wordt vandaag internationaal erkend als specialist op dit gebied en zijn gepubliceerde studies vormen een belangrijke bijdrage tot het vakgebied. Als wetenschappelijk directeur van het Fonds Jean Capart wordt hij regelmatig uitgenodigd om in de media of op conferenties te spreken over het ontstaan van de Belgische egyptologie.”
(Prof. Laurent Bavay, ULB, voormalig directeur van het Institut Français d’Archéologie Orientale in Caïro.)
—–
Het boek zal verkrijgbaar zijn in de boekenhandels en in het Museum voor Kunst & Geschiedenis (MRAH).
JEAN CAPART. DE KRONIEKSCHRIJVER VAN EGYPTE
door Jean-Michel Bruffaerts
Tielt, Lannoo Uitgeverij, 2022, 256 blz. (35 €) https://www.lannoo.be/nl/jean-capart-0
Op 14 december 2019 opende in de tentoonstellingsruimte van het TGV-station van Luik-Guillemins een grote tentoonstelling, Toetanchamon.De ontdekking van de vergeten farao. Nu de honderdste verjaardag van de vondst van het graf van Toetanchamon nadert, wordt het de hoogste tijd om een van de meest mythische avonturen van de archeologie te komen ontdekken!
Op deze unieke tentoonstelling kan de bezoeker zich onderdompelen in het leven van farao Toetanchamon en de tijd waarin hij leefde, de 18e Egyptische dynastie (-1550/-1292 v. Chr.), Maar hij kan er tegelijk ook het niet-geromanceerde verhaal ontdekken van diegenen die zijn graf in 1922 blootlegden, de archeoloog Howard Carter en zijn mecenas Lord Carnarvon, Of zich laten verrassen door de passie van koningin Elisabeth van België voor Egypte, een passie die haar ertoe aanzette in 1923 naar de Vallei der Koningen af te reizen om er de grafkamer de Toetanchamon in te huldigen, samen met de ontdekkers ervan, haar zoon Leopold (de toekomstige koning Leopold III), en Jean Capart, de pionier van de Belgische egyptologie.
De tentoonstelling Toetanchamon. De ontdekking van de vergeten farao wordt georganiseerd door Europa Expo, een bedrijf dat het Belgische en internationale erfgoed geregeld promoot via tentoonstellingen die de bezoeker volledig in de sfeer van het thema onderdompelen. Sinds 1991 kan Europa Expo bogen op een lange ervaring op dit gebied, als organisator van Tout Hergé, Tout Simenon, J’avais 20 ans en ‘45, Made in Belgium, Leonardo Da Vinci, SOS Planet, Golden Sixties, Liège Expo 14-18, De Salvador à Dali, L’armée terracotta, J’aurai 20 ans en 2030 en Génération 80. Telkens weer slaagt Europa Expo erin de talenten van een team van dynamische medewerkers harmonieus samen te brengen voor zowel de algemene conceptie van de tentoonstelling als haar scenografie, de speciale effecten, de decors, enz. Ook hier is dit het geval.
Nog meer dan de vorige tentoonstellingen combineert Toetanchamon.De ontdekking van de vergeten farao een narratief en pedagogisch parcours met streng wetenschappelijk onderzoek. Europa Expo heeft daartoe nauw samengewerkt met een wetenschappelijk comité onder leiding van de egyptologen Dimitri Laboury en Simon Connor. Eerstgenoemde is onderzoeksdirecteur aan het F.R.S.–FNRS en assistent-hoogleraar kunstgeschiedenis en archeologie van het Oude Egypte aan de Universiteit van Luik. Simon Connor is voormalig conservator van het Museo Egizio van Turijn en onderzoeker aan het Metropolitan Museum of Art van New York; thans verricht hij onderzoek bij het F.R.S.-FNRS en is hij onderzoeker aan de Universiteit van Luik. Hoewel het Fonds Jean Capart niet als dusdanig aan het project meewerkt, is het er toch onrechtstreeks vertegenwoordigd, nu de twee tentoonstellingscommissarissen historicus Jean-Michel Bruffaerts, directeur van het Project Capart en wetenschappelijk coördinator van het Fonds Jean Capart, bij hun project hebben betrokken. Hij verzorgde verscheidene hoofdstukken voor de catalogus, zich vooral toespitsend op de Egyptereizen van koningin Elisabeth, samen met Jean Capart, en op de gunstige invloed van deze reizen op de ontwikkeling van de egyptologie in ons land. Hij koos daartoe tal van originele, nog nooit tentoongestelde documenten afkomstig uit onder meer de officiële en persoonlijke archieven van de Belgische koninklijke familie, de archieven van de Egyptologische Stichting Koningin Elisabeth, en zijn eigen verzameling. Andere leden van het team zijn Alisée Devillers en Claudia Venier, doctoraatsstudenten egyptologie aan de Universiteit van Luik, en Hugues Tavier (Universiteit van Luik/ENSAV La Cambre), een befaamd restaurateur, gespecialiseerd in experimentele archeologie en met twintig jaar terreinervaring in Egypte.
Langs het hele parcours, dat bijna 2000 m² beslaat, is het Howard Carter zelf die de bezoeker rondleidt en meevoert op zijn speurtocht naar Toetanchamon. Omdat we niet al te veel over de tentoonstelling willen verklappen, zullen we de behandelde thema’s en de tentoongestelde objecten hier niet opnoemen. Maar vermelden we toch dat het graf van Toetanchamon er wordt gereconstrueerd precies zoals het in 1922 werd ontdekt, en dit dankzij een uitzonderlijke reeks van 250 identieke replica’s die zijn vervaardigd in de werkplaatsen van het Egyptische Ministerie van Oudheden in Caïro. Nog een andere wereldprimeur: de reconstructie van het atelier van beeldhouwer Thoetmoses, die de beroemde buste van Nefertiti maakte – zo kan de bezoeker het creatieve proces van de kunstenaar echt meebeleven. Verscheidene privéverzamelaars hebben hun medewerking aan de tentoonstelling verleend, evenals diverse grote Europese musea, waaronder het Musée du Louvre van Parijs, het Rijksmuseum van Oudheden van Leiden of het Petrie Museum of Egyptian Archaeology van Londen. Het Brussels Museum Kunst & Geschiedenis (Jubelparkmuseum) heeft eveneens verscheidene stukken ter beschikking gesteld die afkomstig zijn uit de Egyptische collectie die Jean Capart tijdens zijn halve eeuw lange carrière (1897-1947) geduldig vergaarde. Vermelden we overigens dat deze collectie thans is toevertrouwd aan de goede zorgen van egyptoloog Luc Delvaux, lid van het Beheerscomité van het Fonds Jean Capart.
De aantrekkingskracht van de tentoonstelling in Luik schuilt dus al evenzeer in haar vermogen om de bezoekers in de Egyptische oudheid onder te dompelen als in de tentoongestelde archeologische objecten zelf. In een tegelijk ludieke en didactische benadering en in een subtiele mix van verkenning en vertelling, wisselen historisch getrouwe decors af met museumruimten waarin antieke objecten van een ongekende schoonheid te bewonderen zijn. De tentoonstelling richt zich tot zowel specialisten als het grote publiek en wil een narratieve en duidende aanvulling bieden op de in Parijs en in Londen georganiseerde tentoonstellingen. We twijfelen er niet aan dat niet alleen de sympathisanten van het Fonds Jean Capart maar ook alle liefhebbers van Egypte en andere nieuwsgierigen ten volle van deze tentoonstelling zullen genieten. Te meer daar ze bijzonder makkelijk te bereiken is, want ze vindt plaats in het TGV-station van Luik-Guillemins. Gezien het verwachte succes, raden we aan vooraf te reserveren!
PRAKTISCHE INFO
TGV-station Luik-Guillemins – Espace Muséal
Van 14/12/2019 tot 31/05/2020
